Ανακοίνωση του Τμήματος Οικολογίας, Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού του ΣΥΡΙΖΑ για το πολυνομοσχέδιο του ΥΠΕΝ

Την περίοδο της πανδημίας και της καραντίνας επέλεξε το ΥΠΕΝ και η κυβέρνηση για να φέρει στο δημόσιο διάλογο ένα πολυνομοσχέδιο που αλλάζει ρητά την περιβαλλοντική πολιτική της χώρας. Μάλλον ήθελαν να κάνουν σε όλους μας σαφές ότι η επόμενη μέρα της πανδημίας θα είναι εντελώς διαφορετική από τις προηγούμενες- δυστυχώς όμως ως προς το χειρότερο. Μάλλον για την κυβέρνηση η νομοθέτηση μέτρων απορρύθμισης, είτε είναι για το περιβάλλον είτε είναι για την παιδεία, είναι ευκολότερη όταν ο κόσμος είναι κλεισμένος στα σπίτια του και προετοιμάζεται να αναλάβει την ευθύνη της αγέλης του.

Το νομοσχέδιο με τον παραπλανητικό τίτλο "Εκσυγχρονισμός της περιβαλλοντικής νομοθεσίας" στην πραγματικότητα αποδυναμώνει το νομικό πλαίσιο της προστασίας του περιβάλλοντος. Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που αντίκειται στις διεθνείς συμβάσεις, το κοινοτικό περιβαλλοντικό δίκαιο καθώς και στο Σύνταγμα.

Με ένα νομοσχέδιο που ολοκλήρωσε με 66 άρθρα και μέχρι να φτάσει στη Βουλή έφτασε τα 130 (!) το ΥΠΕΝ προωθεί την ελαστικοποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η εκμετάλλευση πόρων μέσω μιας «άγριας», μη συνετής και μη βιώσιμης ανάπτυξης, που συνοδεύεται προφανώς, από σοβαρές περιβαλλοντικές, αλλά και κοινωνικές επιπτώσεις.

Με πρόσχημα την επίσπευση των διαδικασιών, την άρση εμποδίων και την ενίσχυση των επενδύσεων το εργαλείο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης «ιδιωτικοποιείτε» καιυποβαθμίζεται σε διαδικασία απλής γνωστοποίησης, νομοθετούνται αδιαφανείς και αντιεπιστημονικές διαδικασίες, υποσκελίζεται και σε πολλές περιπτώσεις καταργείται ο απαραίτητος ρόλος της δημόσια αρχής και καταστρατηγείται το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Επεκτείνει σε 15 χρόνια την ισχύ των ΑΕΠΟ και κάνει ένα ακόμα ¨δωράκι¨ στην Ελληνικός Χρυσός, και όχι μόνο, παρατείνοντας την ισχύ της ΑΕΠΟ του ,μέχρι το 2026.

Καταργούνται οι Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ), αφού προηγουμένως έχει απαξιωθεί από την κυβέρνηση ΝΔ το έργο τους, ένα μοντέλο διαχείρισης αποκεντρωμένο, συμμετοχικό, και αντικαθίσταται με ένα μοντέλο αυστηρά ελεγχόμενο από το κεντρικό κράτος, χωρίς πραγματική συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης, των δρώντων φορέων σε μια περιοχή και της κοινωνίας των πολιτών. Πραγματικός στόχος: Ο έλεγχος από την κυβέρνηση και τους φίλους της των γνωμοδοτήσεων για έργα εντός των προστατευόμενων περιοχών.

Ακόμη, η επιλογή κανόνων ζωνοποίησης στη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών με χρήση κανόνων αστικού χώρου παραβιάζει κάθε αρχή προστασίας της φύσης και διατήρησης της βιοποικιλότητας στις προστατευόμενες περιοχές και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το παγκόσμια αποδεκτό σύστημα προστατευόμενων περιοχών της IUCN (International Union for Conservation of Nature) Η ρύθμιση αυτή αναμένεται να επιφέρει τη νομιμοποίηση μιας σειράς αστικών χρήσεων μέσα στις προστατευόμενες περιοχές. Αντίθετα, στις περιοχές αυτές θα έπρεπε οι κανόνες ναι είναι πολύ αυστηροί και σταδιακά, μέσα από διαδοχική ζωνοποίηση του συνόλου της περιοχής, οι κανόνες να γίνονται πιο ελαστικοί και ευέλικτοι.

Με τις ρυθμίσεις που φέρνει ακόμη το ΥΠΕΝ για τους δασικούς χάρτες είναι ολοφάνερο ότι «παίζει καθυστερήσεις». Εάν πραγματικά η πολιτική βούληση ήταν η επιτάχυνση της διαδικασίας ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών, εάν οι δασικοί χάρτες δε συνέχιζαν να αποτελούν για τη ΝΔ πεδίο συνδιαλλαγής αλλά πραγματικό αναπτυξιακό εργαλείο, τότε οι ρυθμίσεις αυτές δεν θα έβρισκαν το φως της δημοσιότητας. Αντιλαμβανόμαστε το πολιτικό κόστος της ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών για την εκάστοτε κυβέρνηση. Περιμέναμε όμως από τους εκφραστές του «επιτελικού κράτους» να έδιναν τη δική τους μάχη με τα συμφέροντα που κρατάν την χώρα όμηρο σε ξεπερασμένες λογικές συνδιαλλαγής, εξυπηρέτησης και οπισθοδρόμησης. Ακόμα και με τις ρυθμίσεις για τις οικιστικές πυκνώσεις μεταθέτουν το πρόβλημα στο μέλλον και συνεχίζουν να κρατούν ουσιαστικά ομήρους (όπως έκαναν επί 50 χρόνια) όλους τους εμπλεκόμενους.

Όσον αφορά στη διαχείριση απορριμμάτων, παρά τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για στήριξη του περιβάλλοντος, η εφαρμοζόμενη πολιτική είναι επιφανειακή και πρόχειρη, δεν στηρίζει την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία, αλλά επιπλέον οδηγεί σε νέα οικονομική επιβάρυνση του πολίτη και των επιχειρήσεων. Η διαχείριση απορριμμάτων στα νησιά θα τιναχθεί στον αέρα την επόμενη της ψήφισης των ρυθμίσεων της ΝΔ, μόνο και μόνο για να δοθούν οι ΦΟΣΔΑ στους κομματικούς περιφερειάρχες της ΝΔ. Η πλήρης μεταφορά της περιουσίας των λειτουργούντων ΦΟΔΣΑ μπορεί να επιφέρει επιπτώσεις στη θεσμική λειτουργία της διαχείρισης αποβλήτων, καθότι υπάρχει μια σειρά εγκεκριμένων και ενταγμένων στο ΕΣΠΑ μελετών για την χρηματοδότηση έργων, των οποίων η μεταβίβαση τους σε άλλο φορέα άλλης μορφής θα επιφέρει σοβαρές δυσλειτουργίες στο ΕΣΠΑ και στην πορεία των έργων. Το πρόβλημα αυτό επιτείνεται λόγω νέας πρόσκλησης του ΥΠΕΝ για υποβολής προτάσεων χρηματοδότησης για έργα απορριμμάτων στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου συγκεκριμένα, ύψους 22,7 εκατ. Ευρώ, την οποία ωρίμαζαν οι ΟΤΑ και τώρα θα βρεθεί η ωρίμανση και η εκτέλεση των έργων στον αέρα! Ακόμα η χωροθέτηση Σταθμών Μεταφόρτωσης (ΣΜΑ) , που δεν συμβάλλουν σε μια νέα, οικονομικά και οικολογικά, δίκαιη και βιώσιμη πολιτική διαχείρισης των απορριμμάτων, στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών Οδηγιών,διατυμπανίζει περίτρανα την παράκαμψη των αποφάσεων του ΣτΕ παράνομης χωροθέτησης και λειτουργίας ΣΜΑ. Επίσης με την αιτιολογία της προσωρινής χωροθέτησης προσχηματικά παρακάμπτουν θεσμοθετημένες χρήσεις γης και εγκεκριμένα τοπικά ρυμοτομικά σχέδια που ρητώς δεν επιτρέπουν τις χωροθετήσεις ΣΜΑ σε συγκεκριμένα οικόπεδα.

Με ένα άρθρο «σκούπα» με ρυθμίσεις θεμάτων πολεοδομικού χαρακτήρα επιφέρει δύο πολύ σημαντικές αλλαγές. Πρώτων, τροποποιεί την ιεραρχία του σχεδιασμού (πρώτα τα Ειδικά Χωροταξικά σχέδια, μετά τα περιφερειακά και τα τοπικά), ορίζει ότι η ιεραρχία αυτή είναι σχετική, «με περιθώρια ευελιξίας και ανάδρασης». Πρόκειται για μια προσθήκη που ουσιαστικά ακυρώνει ό,τι έχει απομείνει από την έννοια του χωροταξικού σχεδιασμού, εφόσον αυτός θα μπορεί να αλλάζει ή να λαμβάνεται υπόψην κατά το δοκούν του εκάστοτε υπουργού. Δεύτερον, το ιστορικό κέντρο της Αθήνας και τριγύρω γειτονιές μετατρέπονται σε ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥΠΟΛΗ.

Η «αλλεργία» της κυβέρνησης απέναντι στη δημοκρατία, τον σεβασμό των δικαιωμάτων και την αυτοτέλεια της τοπικής αυτοδιοίκησης αναδεικνύει το τρομακτικό άρθρο 110. Με αυτή τη διάταξη στερούν από τους ΟΤΑ την παροχή άδειας στις εταιρείες έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων για τη διέλευσή τους από εκτάσεις δημόσιας ή δημοτικής ιδιοκτησίας. Πρόκειται για κατάφορη παραβίαση ουσιωδών αρχών κάθε ευνομούμενης πολιτείας!

Και η εξυπηρέτηση συμφερόντων συνεχίζεται…. Με το άρθρο 119, όπου μέρος των μεταλλουργικών μεταλλευτικών βιομηχανικών διεργασιών απαλλάσσονται της αδειοδότησης και μεταπίπτουν σε απλή γνωστοποίηση. Είναι προφανής η εξυπηρέτηση της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ για τα εργοστάσια εμπλουτισμού Σκουριών και Ολυμπιάδας μέσω αυτής ρύθμισης.

Από πληθώρα διατάξεων του νομοσχεδίου είναι προφανής η προώθηση από την πλευρά της κυβέρνησης συγκεκριμένων επενδύσεων. Μια τέτοια κατηγορία είναι και οι ΑΠΕ. Εκ πρώτης θα μπορούσε κανείς να συμφωνήσει με αυτή τη στρατηγική, δεδομένων των στόχων για την κλιματική ουδετερότητα αλλά και της συνειδητοποίησης της επείγουσας δράσης που καλούμαστε να λάβουμε για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Παρόλα αυτά δε μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις εισέρχονται ερήμην του νέου χωροταξικού πλαισίου για τις ΑΠΕ για το οποίο η εκτίμηση είναι ότι η μελέτη του θα ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι ένα μεγάλο τμήμα, αν όχι το σύνολο, των έργων που σχετίζονται με την υλοποίηση των στόχων του 2030 θα σχεδιαστεί ερήμην του. Τέλος ερώτημα αποτελεί και η απαραίτητη προετοιμασία που υπάρχει για τους όρους ανάπτυξης έργων σε περιοχές προστασίας (ΠΔ ανά περιοχή, δυνατότητα ή μη έργων, ειδικοί όροι κλπ).

Παράλληλα μέσα από το ίδιο νομοσχέδιο προχωρά η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ, την περίοδο που αναδεικνύεται όσο ποτέ άλλοτε η σημασία της δημόσιας παρουσίας και ελέγχου επί των βασικών υποδομών.

Η δηλωμένη πρόθεση του Υπουργείου Π.ΕΝ. για εύνοια προς τις επενδύσεις, υιοθετεί τη στρεβλή άποψη πως οι έννοιες περιβάλλον και ανάπτυξη είναι ασύμβατες. Εμείς πρεσβεύουμε ότι μια στιβαρή περιβαλλοντική νομοθεσία, σε αρμονία με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο και το Ελληνικό Σύνταγμα, δεν προστατεύει μόνο το περιβάλλον, αλλά προστατεύει και ευνοεί αξιόπιστες και σοβαρές επενδύσεις, καθώς τους παρέχει ένα σταθερό και ασφαλές πλαίσιο, κοινωνική συναίνεση και προστιθέμενη αξία στην ίδια την επένδυση. Ειδικά το τελευταίο σημείο αφορά άμεσα τη Χώρα μας, καθώς η καλή ποιότητα περιβάλλοντος είναι από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά της και ελκυστής επενδύσεων.

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο μας θυμίζει τον παλιό καλό καιρό που πίσω από τον τίτλο του εκσυγχρονισμού της περιβαλλοντικής, πολεοδομικής, δασικής νομοθεσίας περνούσαν οι πιο επιθετικές πολιτικές λεηλασίας του φυσικού κεφαλαίου, εξυπηρέτησης των μνημονιακών πολιτικών και περιθωριοποίησης της βούλησης της κοινωνίας. Σε ένα τέτοιο νομοσχέδιο δε μπορούμε παρά να είμαστε αντίθετοι και να ενώσουμε τις φωνές και τις δυνάμεις μας με όσους αγωνίζονται για την απόσυρσή του. Ο αγώνας μας για μια περιβαλλοντική πολιτική που θα σέβεται την ίδια την φύση, τον άνθρωπο και θα μεριμνά για ένα πραγματικά αειφόρο μέλλον δε σταματά - τώρα μόλις ξεκινά και αφορά όλες τις δημοκρατικές, προοδευτικές δυνάμεις που αντιλαμβάνονται τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος απέναντι στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της κυβέρνησης Μητσοτάκη.