ΣΥΝΕΔΕΣΕ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΑΤΟΧΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ*

Αν σήμερα, 70 χρόνια μετά το τέλος του Άρη, έχει νόημα να καταπιανόμαστε με την προσωπικότητά του, αυτό συμβαίνει διότι ο Βελουχιώτης με την προσωπική του πορεία από τη νιότη του ως τον θάνατό του και κυρίως με τη στάση του στην περίοδο της Αντίστασης,

συμπύκνωσε περισσότερο απ’ όλους το πνεύμα της μαχητικής αντίστασης και της προσήλωσης στην υπόθεση της απελευθέρωσης του λαού από τους ντόπιους και ξένους δυνάστες του. Ο Άρης Βελουχιώτης παρά τη συστηματική «μαύρη» προπαγάνδα εναντίον του απ’ το επίσημο ελληνικό κράτος που τον ήθελε μανιακό, αυταρχικό, φονιά, παρά την επί δεκαετίες αποκήρυξη και μείωσή του από το ΚΚΕ, κατάφερε να επιβιώσει στη συλλογική μνήμη της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού ως ο αδιαμφισβήτητος και ανιδιοτελής φυσικός ηγέτης του αντικατοχικού αγώνα. Βάσει μιας άλλης προσέγγισης ο Βελουχιώτης επιχειρήθηκε να προβληθεί ως ένας εθνικός ήρωας, αντικομματικός και ιδεολογικά αποφορτισμένος. Είναι όμως έτσι; Ποια είναι τα βασικά συστατικά στοιχεία της προσωπικότητας του Άρη Βελουχιώτη;  

Ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ δεν προέκυψε ξαφνικά το ’42 ως από μηχανής θεός στα βουνά της Ρούμελης. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που από την εφηβεία του συγκρουόταν με κάθε μορφή εξουσίας που συναντούσε μπροστά του, πατρική, καθηγητική, εργοδοτική, κρατική. Έτσι μέσα από επικίνδυνες αποστολές, φυλακίσεις και εξορίες γαλουχήθηκε ο αγωνιστής του ’40. Οι εμπειρίες του στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, όπου ο μικρός και περιορισμένων δυνατοτήτων ελληνικός στρατός μαχόταν λίγο-πολύ με αντάρτικες τακτικές απέναντι σ’ έναν καλύτερα εξοπλισμένο ιταλικό στρατό, υπήρξαν πολύτιμες. Αυτό ήταν το μεγάλο πολεμικό σχολείο των ανθρώπων που στελέχωσαν τον ΕΛΑΣ. Εκεί έμαθαν να πολεμούν συλλογικά, χωρισμένοι σε μικρές και ευέλικτες ομάδες και πολλές φορές εγκαταλελειμμένοι από τους ανωτέρους τους.  

Ο Βελουχιώτης υπήρξε από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της δημιουργίας του αντάρτικου στρατού ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την αποτελεσματικότητα του αγώνα πλάι στο ΕΑΜ, που έως τότε είχε ως κύριο πεδίο δράσης το πεδίο της αλληλεγγύης και των εργατικών αγώνων. Ζήτησε ο ίδιος το «χρίσμα» της ηγεσίας του ΚΚΕ ώστε να διερευνήσει τις προϋποθέσεις δημιουργίας ένοπλων τμημάτων και όταν το πήρε, εκτέλεσε γρήγορα κι αποτελεσματικά το καθήκον του βοηθώντας να σπάσουν οι όποιες αμφιβολίες. Προσέφερε τα μέγιστα στο πρώτο κρίσιμο διάστημα ώστε να τεθεί σε γερές βάσεις η ανάπτυξη του αντάρτικου. Επέβαλλε αυστηρή πειθαρχίας στους κατοίκους των ορεινών περιοχών που υπέφεραν απ’ τη ληστεία, την αυθαιρεσία, τις ζωοκλοπές και την εγκατάλειψη από το κεντρικό κράτος. Αυτό ήταν κι ένα πολύ κρίσιμο ποιοτικό στοιχείο που βοήθησε στη μαζικοποίηση του ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ στα μάτια των χωρικών δεν ήταν μόνο ο στρατός που θα αντιμετώπιζε τον κατακτητή αλλά και ο εγγυητής της δικαιοσύνης, της ασφάλειας και της εύρυθμης λειτουργίας των τοπικών κοινωνιών.

Σε στρατιωτικό επίπεδο, ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ, επέδειξε ξεχωριστές αρετές. Λάτρης και μελετητής από τον μεσοπόλεμο της στρατηγικής, θαυμαστής του Κλαούζεβιτς, καθοδήγησε εξαιρετικά τις πρώτες επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ, τόσο ώστε οι αξιωματικοί της βρετανικής αποστολής να παραδεχτούν ότι «χωρίς τον Βελουχιώτη η επιχείρηση του Γοργοποτάμου δεν θα πετύχαινε».  

Πολιτικά οξυδερκής αντιλήφθηκε ίσως πρώτος απ’ όλους το βρώμικο ρόλο της Βρετανίας. Από το ’42 ακόμα προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των αξιωματικών της βρετανικής αποστολής στην ορεινή Ελλάδα, όταν αποδεχόμενος, μετά από εσωτερικές πιέσεις, κάποια υλική βοήθεια για τον ΕΛΑΣ, προειδοποίησε τους Βρετανούς ότι αυτό σε καμία περίπτωση δεν θα σημάνει υποχρέωση του ΕΛΑΣ απέναντί τους. Οι Βρετανοί γνωρίζοντας ότι αποτελεί την πιο συνεπή αντι-βρετανική φωνή μες την Αντίσταση εκπόνησαν σχέδιο δολοφονίας του, το οποίο τελικά δεν τέθηκε σε εφαρμογή, ήδη από το ’43.

Η στάση αυτή του Βελουχιώτη απέναντι στους Βρετανούς έδενε πλήρως με την αντίληψή του, ότι ο αντικατοχικός αγώνας σύντομα θα μετατρεπόταν σε εσωτερικό αγώνα εναντίον των λυκοσυμμάχων και της ντόπιας αντίδρασης. Γι’ αυτό και πρέσβευε την ανάγκη γρήγορου ξεκαθαρίσματος με τους συνεργάτες των κατακτητών ή τις δήθεν αντιστασιακές δυνάμεις που ουσιαστικά επιχορηγούνταν από τη Βρετανία για να περιορίσουν τη δύναμη του ΕΛΑΣ. Η επίτευξη του διπλού στόχου που είχε θέσει το ΕΑΜ –απελευθέρωση και λαοκρατία- περνούσε ουσιαστικά μέσα από τον διμέτωπο αγώνα ενάντια στον κατακτητή και την ντόπια αντίδραση. Εδώ δεν μιλάμε για μια ελληνική πρωτοτυπία, μια αδελφοκτόνα λογική που εμφανίζεται στο πέρασμα των αιώνων – όπως παρουσιάζεται συχνά – αλλά για γενικά γνωρίσματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Καθόλου τυχαία, οι παρτιζάνοι του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία αναγκάστηκαν να συγκρουστούν αποφασιστικά με το σερβικό, μοναρχικό αντάρτικο του Ντράζα Μιχαήλοβιτς, που περισσότερο χτυπούσε τους πρώτους παρά τον κατακτητή.

Σε αυτό το σημείο ξεκινούν οι διαφωνίες του Βελουχιώτη με την ηγεσία του ΕΜΑ-ΚΚΕ, την οποία κατηγορούσε για έλλειψη αποφασιστικότητας και ενδοτισμό σε αυτό το μέτωπο. Η πραγματικότητα είναι ότι από τη στιγμή που οι Βρετανοί σταμάτησαν να παρέχουν οπλισμό και εφόδια στον ΕΛΑΣ, ενισχύοντας αποκλειστικά τον ΕΔΕΣ, ο ΕΛΑΣ αντιμετώπιζε μόνιμο πρόβλημα εξοπλισμού των μαχητών του. Η ηγεσία του ΚΚΕ αξιολογώντας αυτή την πραγματικότητα, όπως και την κεντρική πολιτική επιλογή της ΕΣΣΔ για αδιάρρηκτη αντι-αξονική συμμαχία, δίσταζε να προχωρήσει σε πράξεις που ενδεχομένως θα οδηγούσαν σε μια γενική ρήξη στο εσωτερικό/συμμαχικό μέτωπο.

#prin.gr