Να ξανασκεφτούμε πάνω στις «σταθερές» του εργατικού κινήματος

Μετά από τέσσερα χρόνια Mνημονίου έχει δεχτεί μια στρατηγικού χαρακτήρα ήττα, βρίσκεται χωρίς διαπραγματευτική δύναμη και βιώνει μια μεγάλη κρίση. Η εργατική τάξη έχασε σε ελάχιστο χρόνο θεμελιώδεις κατακτήσεις, ενώ αυξήθηκε θεαματικά ο βαθμός εκμετάλλευσής της. Για να κερδίσει το μέλλον, πρέπει να διαμορφώσει μια νέα στρατηγική ενότητας και αγώνα, πατώντας γερά στις αξίες του εργατικού κινήματος, να αποβάλλει τις παθογένειες που υπονόμευσαν την δράση των συνδικάτων. Η προσπάθεια δημιουργίας της νέας παράταξης του ριζοσπαστικού-ταξικού συνδικαλισμού είναι μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη και αποτελεί την ουσιαστική προϋπόθεση για την ανασύνταξη του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ χρήσιμη την κατάθεση μερικών σκέψεων για τη φυσιογνωμία και την ταυτότητά της.


Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των συνδικάτων; Τα συνδικάτα είναι όργανα οικονομικής πάλης των εργαζομένων και ευρύτερα της ταξικής πάλης τους. Ο ρόλος τους είναι κοινωνικός, αλλά και πολιτικός. Ωστόσο, ακριβώς επειδή συσπειρώνουν το σύνολο της τάξης, η οποία δεν έχει ενιαία ιδεολογικοπολιτική άποψη, δεν μπορούν να είναι ο ιμάντας μεταβίβασης της βούλησης ούτε των κυβερνήσεων ούτε των εργοδοτών ούτε των κομμάτων, ακόμη και αυτών που εκφράζουν πολιτικά την εργατική τάξη, αλλά να συσπειρώνουν τους εργαζόμενους πάνω στα κοινά προβλήματα και στη βάση της κοινής δράσης. Η έλλειψη αυτονομίας των συνδικάτων ήταν λειτούργησε καταλυτικά για την εξάρτηση του συνδικαλιστικού κινήματος από το αστικό πολιτικό σύστημα. Αν τα συνδικάτα λειτουργήσουν με τους δικούς τους όρους, με βάση τη δική τους εσωτερική δημοκρατία και τις πραγματικές τους ανάγκες, τότε και θα παίξουν τον ρόλο τους, θα πλησιάσουν αντικειμενικά την Αριστερά και θα αντιστοιχηθούν με τις ανάγκες των καιρών. Αυτονόητο είναι ότι η Αριστερά παρεμβαίνει και ιδεολογικά και πολιτικά «απέξω», προσπαθώντας να πείσει την τάξη και να κερδίσει την πλειοψηφία της πάνω στις ιδέες της, όπως και το ότι οι παρατάξεις των αριστερών και άλλων αγωνιστών εργαζομένων που συγκροτούνται μέσα στα συνδικάτα παρεμβαίνουν μαχητικά υπέρ των απόψεών τους. Όμως, αυτοί που τελικά αποφασίζουν είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι μέσα από τις δημοκρατικές λειτουργίες των συνδικάτων. Η Αριστερά οπωσδήποτε πρέπει να εφαρμόζει μια σχέση διαλόγου και αμφίδρομης συνεργασίας. Δεν πρέπει να επιδιώξει να ποδηγετήσει τα συνδικάτα κάτω από την δική της στενή κομματική γραμμή και τακτική, διότι τότε θα παραβίαζε τη δική της λογική περί αυτονομίας.

Η αυτονομία των συνδικάτων δεν σημαίνει αποπολιτικοποίηση. Για τα συνδικάτα πάντα υπήρχε η ανάγκη της σύνδεσης του ειδικού με το γενικό, του άμεσου με το μακροπρόθεσμο. Τα συνδικάτα εμπλέκονται ούτως ή άλλως στην πολιτική πάλη, αφού η συνδικαλιστική δράση έρχεται αντικειμενικά σε σύγκρουση με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που ορίζουν οι κυβερνήσεις, και με τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Η πολιτικοποίηση των συνδικάτων δεν πρέπει να τα εντάσσει στο θεσμοποιημένο πολιτικό σύστημα, αλλά να υπάρχει μια σχέση ανταγωνισμού με το κράτος και τα συμφέροντα που συγκροτούνται γύρω από αυτό και φυσικά με τους εργοδότες ως τάξη. Υπό κανονικές συνθήκες, υπάρχει ένας διακριτός καταμερισμός που εκφράζεται και στα αιτήματα και στον τρόπο δουλειάς μεταξύ πρωτοβάθμιων, δευτεροβάθμιων και τριτοβάθμιων οργάνων, που πάντα πρέπει να είναι γειωμένος πάνω στα προβλήματα των εργαζομένων. Στις έκτακτες συνθήκες όμως που βιώνουμε σήμερα –χωρίς να χάνεται το στοιχείο της αντιμετώπισης των άμεσων προβλημάτων– κυριαρχεί η σύγκρουση με τις κυβερνητικές επιλογές. Συνεπώς, η κατάργηση των Μνημονίων και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που εμποδίζουν τη λύση ακόμα και των πιο μικρών προβλημάτων πρέπει να είναι ο αμετάθετος στόχος όλων των συνδικάτων. Και πάνω σε αυτό το στόχο πρέπει να επικεντρώνουν τη δράση τους και να οργανώνουν τις συμμαχίες τους.

Πώς αντιλαμβανόμαστε την ενότητα του συνδικαλιστικού κινήματος; Η ενότητα στο συνδικαλιστικό κίνημα είναι καταρχήν ενότητα δράσης. Οι εργαζόμενοι πετυχαίνουν καλύτερα αν κινούνται όλοι μαζί για να διεκδικήσουν ένα αίτημα ή για να αντισταθούν σε μια επίθεση. Επίσης είναι ενότητα συμφερόντων. Η εργατική τάξη, παρά τις διαφορές που υπάρχουν στο ύψος του εισοδήματος, στο επίπεδο ασφάλειας της εργασίας, ανεξάρτητα από τη διαφορά επαγγέλματος, έχουν κοινό συμφέρον απέναντι στην αστική τάξη. Η ενότητα αυτή συμφέροντος δεν κατανοείται πάντα, γι’ αυτό τα συνδικάτα πρέπει στα αιτήματα πάλης να μην προτάσσουν το συντεχνιακό συμφέρον, αλλά το ευρύτερο συμφέρον των εργαζομένων, ενώ η έκφραση αλληλεγγύης είναι σημαντική προτεραιότητα. Η εργατική τάξη συσπειρώνεται επίσης μέσα σε κοινά συνδικάτα, στο πρωτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο και τριτοβάθμιο επίπεδο, τα οποία τους επιτρέπουν την αγωνιστική διεκδίκηση και τη συλλογική διαπραγμάτευση της θέσης τους σε κάθε επίπεδο. Όλα αυτά δημιουργούν την προϋπόθεση να αρθούν τα εμπόδια που κατακερματίζουν τον συλλογικό εργαζόμενο και διασφαλίζουν την ενότητα της τάξης, γι’ αυτό η ενότητα δράσης και η οργανωτική ενότητα έχουν μεγάλη αξία για την εργατική τάξη.

Τι εννοούμε αγωνιστική στάση του συνδικαλιστικού κινήματος; Η εργατική τάξη έχει στο οπλοστάσιό της όλες τις μορφές πάλης, από το διάβημα ως τη διαρκή απεργία, τη διαδήλωση, την κατάληψη χώρων εργασίας, την πολιτική απεργία μέχρι και την εξέγερση. Βασικά κριτήρια στην επιλογή των μορφών πάλης είναι η εξασφάλιση μαζικότητας, η αντιστοιχία της οξύτητας του προβλήματος με την μορφή πάλης, το πέρασμα από τις απλές μορφές πάλης στις πιο σύνθετες, η δημοκρατική συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη των αποφάσεων, η εξασφάλιση αλληλεγγύης άλλων τμημάτων της τάξης και των μεσαίων στρωμάτων. Στα συνδικάτα δεν αναζητούμε μαχητικές μοναχικές πρωτοπορίες, αλλά την συνολική αγωνιστική κίνηση της τάξης.

Πάντως στις σημερινές συνθήκες ολομέτωπης επίθεσης, καθώς έχουν προηγηθεί πολλές απεργιακές κινητοποιήσεις, δεν υπάρχει ένας φερέγγυος φορέας που θα γίνει ο πρωταγωνιστής της εργατικής αντίστασης, χρειάζονται οπωσδήποτε οι γενικές απεργίες που θα αποτελούν την κορύφωση των δράσεων. Ωστόσο, πρέπει να συνδυάζονται με μορφές μαζικών, μαχητικών, διαδηλώσεων σε απογευματινές ώρες που ασκούν πολιτική πίεση, με καταλήψεις, με μορφές ανυπακοής, με ακτιβισμούς. Οι μαζικές αγωνιστικές δράσεις στις γειτονιές είναι, επίσης, σημαντική μορφή κινητοποίησης. Τέλος, εφόσον η επίθεση δεν αφορά μόνο την εργατική τάξη αλλά και τα άλλα λαϊκά και μεσαία στρώματα, έχει μεγάλη σημασία ο αγώνας να γίνεται από κοινού από όλα τα θύματα του Μνημονίου και όχι μόνο από την εργατική τάξη.

Πώς εννοούμε τον ταξικό προσανατολισμό των συνδικάτων; Πρώτα από όλα η αναγνώριση της πάλης των τάξεων είναι το καθοριστικό ζήτημα. Η αντίθεση κεφαλαίου και εργασίας είναι ανταγωνιστική και ασυμφιλίωτη. Η πάλη των εργαζομένων είναι αδιάκοπη, αλλά είναι πάντα μια αλληλουχία εξελίξεων μέσα στις οποίες ενυπάρχουν και οι νίκες και οι ήττες και οι συμβιβασμοί, κάτω από την διαρκή αξιολόγηση του συσχετισμού δυνάμεων. Φυσικά, τα συνδικάτα δεν είναι οι φορείς ανατροπής του καπιταλισμού, δεν υποκαθιστούν τα πολιτικά κόμματα, ούτε μπορούν να ανατρέψουν την ουσία του καπιταλισμού, δηλαδή να εξαφανίσουν την υπεραξία που αποκομίζει το κεφάλαιο μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις και τη συνδικαλιστική πάλη. Ο άμεσος στόχος τους είναι η βελτίωση των όρων αναπαραγωγής της εργατικής τάξης μέσα στον καπιταλισμό και η υπεράσπιση των δικαιωμάτων, τα οποία πάντα είναι επισφαλή όπως αποδεικνύει η σημερινή περίοδος. Συνεπώς η επίδρασή τους μπορεί να μετατρέπει την αυθόρμητη συνείδηση σε ταξική, με την έννοια της κατανόησης της θέσης της εργατικής τάξης στον καπιταλισμό· η κατανόηση του ρόλου και της αποστολής της εργατικής τάξης, έγκειται στην ιδεολογική και πολιτική πάλη, που είναι κυρίως το καθήκον του πολιτικού φορέα της εργατικής τάξης. Όμως υπάρχουν στιγμές μέσα στην ιστορία που ο πολιτικός ρόλος των συνδικάτων υπερβαίνει τον κοινωνικό και εναρμονίζεται με την ανάγκη ευρύτερων πολιτικών αλλαγών, οπότε τα συνδικάτα συνδράμουν όχι μόνο στην αλλαγή κυβερνήσεων, όχι μόνο στην ανατροπή πολιτικών συστημάτων αλλά και οικονομικοκοινωνικών συστημάτων. Μια τέτοια περίοδος είναι και η σημερινή: η άγρια επίθεση που δέχεται η εργατική τάξη και όλη η κοινωνία δημιουργεί έκτακτες συνθήκες, ανατρέποντας τις κανονικότητες.

Προφανώς, τα πιο επείγοντα ζητήματα είναι η οργάνωση της πάλης των εργαζομένων στη νέα κατάσταση, η μαζικοποίηση των συνδικάτων με εργαζόμενους και ανέργους που είναι «εκτός των τειχών», η ριζική αλλαγή των συσχετισμών, η απόκρουση των εκφυλιστικών φαινομένων μέσα στα συνδικάτα. Όμως, σε κάθε φάση, η συζήτηση για θέματα που συγκροτούν την ταυτότητα του αυτόνομου-ριζοσπαστικού-ταξικού ρεύματος μέσα στα συνδικάτα έχει πάντα την αξία της.

#left.gr