Κώστας Λαπαβίτσας: Η Ε.Ε. αποδείχτηκε εχθρός των δημοκρατικών και εργατικών δικαιωμάτων

Συνέντευξη στον Χρήστο Σίμο

• Τα κοινωνικά προβλήματα στην Ευρώπη είναι πλέον τεράστια, ενώ εμφανίζεται έντονα η αντίληψη ότι κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι ένας μηχανισμός για την απόσπαση κερδών και την προστασία των διεφθαρμένων

Η άνοδος της Άκρας Δεξιάς πανευρωπαϊκά είναι συνυφασμένη με την οικονομική κρίση και τη διαχείρισή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπογραμμίζει ο Κώστας Λαπαβίτσας, Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο SOAS του

Λονδίνου, στη συνέντευξη που παραχώρησε στην "Αυγή" της Κυριακής. Ο Κ. Λαπαβίτσας σημειώνει πως ο φασισμός δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αν η Αριστερά δεν δράσει από κοινού, ενώ υπογραμμίζει πως για να καταπολεμηθούν οι αιτίες που τον έφεραν στο προσκήνιο, χρειάζονται σαφείς απαντήσεις για το χρέος και τα Μνημόνια.

* Άνοδος της Ακροδεξιάς στην Αγγλία και τη Γαλλία, ακροδεξιά κυβέρνηση στην Ουγγαρία, συμμετοχή του ακροδεξιού κόμματος στην κυβέρνηση της Νορβηγίας. Ποιες είναι οι οικονομικές και κοινωνικές αιτίες που τροφοδοτούν τη συγκεκριμένη πολιτική παράταξη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο;

Το υπόβαθρο της ανόδου της Άκρας Δεξιάς έχει να κάνει με τις ρατσιστικές εντάσεις που φέρνει η μετανάστευση, τη διάσπαση των κοινωνικών δεσμών από την πολύχρονη κυριαρχία της αγοράς, τη φθορά των κοινωνικών αξιών από τον θρίαμβο του χρήματος, την απαξίωση του πολιτικού συστήματος που ανοιχτά λέει ότι ο ρόλος του είναι να εξυπηρετεί το ιδιωτικό κεφάλαιο. Συνδέεται επίσης με την εξασθένιση του εθνικού κράτους και την απώλεια δημοκρατικού ελέγχου απέναντι σε υπερεθνικούς σχηματισμούς, όπως η Ε.Ε.

Η παγκόσμια κρίση του 2007, που πήρε ιδιαίτερα οξεία μορφή στην Ευρώπη λόγω της ΟΝΕ, χτύπησε σκληρά τη μισθωτή εργασία, αλλά και τη μεσαία τάξη. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης υπάρχει απελπισία, κυρίως στα μεσαία στρώματα που ζητούν ένα "δυνατό χέρι" για να επιβάλει ξανά τάξη, εντιμότητα, ασφάλεια, οικονομική σταθερότητα. Η Άκρα Δεξιά προσφέρει "λύσεις" που στηρίζονται στη βία, την εθνική καθαρότητα, την απόρριψη του διεθνισμού της αγοράς. Το μήνυμά της βρίσκει απήχηση στα στρώματα που χειμάζονται.

* Υπάρχουν αναλογίες με την καπιταλιστική κρίση της δεκαετίας του '30;

Υπάρχουν, αλλά και οι διαφορές είναι έντονες. Η κρίση που ξέσπασε το 2007 είναι κρίση του χρηματιστικοποιημένου καπιταλισμού της εποχής μας. Το πρώτο μέλημα της διακυβέρνησης Ομπάμα ήταν η αποκατάσταση της κερδοφορίας και της σταθερότητας των τραπεζών. Το ίδιο συνέβη και στην Ευρώπη, όπου η προστασία των τραπεζών κρίθηκε σημαντικότερη από την προστασία των λαών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Η χρηματιστικοποίηση συνεχίζεται και τίποτε δεν έχει αλλάξει στον χώρο των ιδεών, όπου ο νεοφιλελευθερισμός παραμένει κυρίαρχος. Δεν έχει εμφανιστεί κάτι αντίστοιχο του ριζοσπαστισμού του Κέυνς ή του Νιου Ντιλ του Ρούσβελτ. Από την άλλη, η παρουσία του κράτους στην οικονομία είναι πλέον τόσο ισχυρή που η γενικευμένη παρέμβαση των Κεντρικών Τραπεζών, με τη δημιουργία άφθονης ρευστότητας και τη μείωση των επιτοκίων κοντά στο 0%, μπόρεσε να αποτρέψει φαινόμενα πλήρους κατάρρευσης, όπως αυτά της δεκαετίας του 30.

Η Άκρα Δεξιά τρέφεται από την αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού, τη συνεχιζόμενη χρηματιστικοποίηση και την ιδεολογική ακινησία των κυρίαρχων στρωμάτων. Τα κοινωνικά προβλήματα στην Ευρώπη είναι πλέον τεράστια, ενώ εμφανίζεται όλο και πιο έντονα η αντίληψη ότι κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι ένας μηχανισμός για την απόσπαση κερδών και την προστασία των διεφθαρμένων. Είμαστε τυχεροί που δεν έχει υπάρξει πρόσφατα πόλεμος για να εξαχρειώσει τα ήθη και να φέρει αίσθημα εθνικής ταπείνωσης.

* Αμέσως μετά τη δίωξη της Χρυσής Αυγής, η Μαρίν Λεπέν έσπευσε να διαφοροποιηθεί από τους Έλληνες νεοναζιστές. Σε ποια σημεία διαφοροποιείται πολιτικά η Χ.Α. σε σχέση με την ευρωπαϊκή Ακροδεξιά;

Το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν παρουσιάζεται πρώτο στις δημοσκοπήσεις και ετοιμάζεται για την έκπληξη στις ευρωεκλογές. Πρόκειται για παντελή αποτυχία του Ολάντ, στον οποίο τόσα είχε επενδύσει, δυστυχώς, ακόμη και η Αριστερά στην Ελλάδα. Η Γαλλία άγεται και φέρεται από τη Γερμανία. Δεν έχει βέβαια υιοθετήσει πολιτική αυστηρής λιτότητας, παρά τη γερμανική πίεση, και είμαστε τυχεροί γιατί, αν το έκανε, θα ακολουθούσε βαθύτατη ύφεση στην Ευρώπη. Παραμένει όμως φυλακισμένη μέσα στην ΟΝΕ, με μειωμένη ανταγωνιστικότητα και αδυναμία ανάπτυξης.

Για τα μεσαία και εργατικά στρώματα της Γαλλίας οι κοινωνικές πιέσεις που δημιουργούνται είναι τεράστιες. Αν προσθέσουμε το μεταναστευτικό και την αίσθηση υποταγής στις γερμανικές επιλογές, είναι πολύ φυσιολογικό να εμφανίζεται έντονος ευρωσκεπτικισμός. Οι Γάλλοι συζητούν ανοιχτά πια το ενδεχόμενο εξόδου από την ΟΝΕ και τη διαμόρφωση διαφορετικής οικονομικής πολιτικής. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκε το Εθνικό Μέτωπο που επωφελήθηκε από την αδυναμία της γαλλικής Αριστεράς να θέσει ανοιχτά τέτοια ζητήματα. Δύο διαφορές του με τη Χ.Α. είναι χαρακτηριστικές. Πρώτον, η Χ.Α., παρά τις εθνικιστικές κορώνες, δεν έχει μιλήσει ανοιχτά υπέρ της εξόδου από την ΟΝΕ ή την Ε.Ε. Δεύτερον, οι Γάλλοι ακροδεξιοί έχουν από χρόνια επιλέξει τη στρατηγική του ‘κουστουμιού' στο Κοινοβούλιο και όχι του ‘μαχαιριού' στον δρόμο.

* Πού οφείλεται η άνοδος της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα;

Η Χ.Α. πάτησε στο μεταναστευτικό και τη διαφθορά τού πολιτικού συστήματος και εκτινάχτηκε μέσα στην κοινωνική και οικονομική κατάρρευση που έφερε η κρίση. Υποσχέθηκε τάξη, ασφάλεια, δουλειά, καθαρά χέρια. Έστειλε μήνυμα ότι φταίνε οι μετανάστες και η "σαπίλα" του συστήματος. Επωφελήθηκε από τις διασυνδέσεις της με το κράτος, ιδίως τα Σώματα Ασφαλείας. Ευνοήθηκε από τη χρόνια κυβερνητική ανοχή, αλλά και από τα αυταρχικά κυβερνητικά μέτρα, είτε προς τους μετανάστες, με τον "Ξένιο Δία" και την Αμυγδαλέζα, είτε προς τις λαϊκές δυνάμεις που αντιτάχθηκαν στα Μνημόνια. Κατάφερε να δώσει την εικόνα αντισυστημικού κόμματος που θα λύσει τα προβλήματα αποφασιστικά και, αν χρειαστεί, με τη βία, ενώ άγγιξε την ταπεινωμένη περηφάνια των λαϊκών στρωμάτων, συχνά χρησιμοποιώντας τα εθνικά σύμβολα.

Πρόκειται για τελείως παραπλανητική και άκρως επικίνδυνη εικόνα. Η Χ.Α. δεν είναι καθόλου αντισυστημική. Ίσα-ίσα, είναι ο τελικός στυλοβάτης των σάπιων κοινωνικών σχέσεων που κατέστρεψαν την Ελλάδα. Αλλά δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε τον επιδέξιο τρόπο με τον οποίο απόκτησε ισχύ.

* Αρκεί η νομική αντιμετώπιση για την ήττα του φασισμού στην Ελλάδα; Ποια θα πρέπει να είναι η απάντηση της Αριστεράς;

Είναι κανόνας από τη δεκαετία του '20 ότι ο φασισμός δεν αντιμετωπίζεται με τους μηχανισμούς κρατικής καταστολής και τους νόμους. Όσοι θέλουν να "ταράξουν τη Χ.Α. στη νομιμότητα" δεν καταλαβαίνουν περί τίνος πρόκειται. Απόδειξη το 7% που διατηρεί ακόμη και τώρα στις δημοσκοπήσεις.

Η Αριστερά έχει τεράστια κοινωνική ευθύνη να αντιμετωπίσει τη Χ.Α. Απαιτείται κατ' αρχάς ξεκάθαρη τοποθέτηση στα θέματα οικονομικής πολιτικής, ανατροπή των Μνημονίων και λύση του προβλήματος του χρέους. Χρειάζεται ένα εφικτό οικονομικό πρόγραμμα υπέρ των λαϊκών στρωμάτων, που θα συνδυάζεται με βαθιές τομές σε θέματα διαφθοράς και κυριαρχίας του κεφαλαίου. Η Αριστερά είναι δύναμη ανατροπής και απάλειψης της ταξικής κυριαρχίας, όχι δύναμη ομαλότητας και ηρεμίας.

Συνεπώς, πρέπει να είναι έτοιμη να θέσει ανοιχτά και θέματα Ε.Ε. και ΟΝΕ. Να πάψει να δέχεται τον παρωχημένο ευρωπαϊσμό της δεκαετίας του '90 και να διατρανώσει ότι οι υπερεθνικοί σχηματισμοί της Ευρώπης αποδείχτηκαν εχθροί των δημοκρατικών και εργατικών δικαιωμάτων. Η σχέση του εθνικού κράτους με την κοινωνία και τα υπερεθνικά μορφώματα χρειάζεται επειγόντως επανεξέταση.

Πάνω απ' όλα, η Αριστερά οφείλει να πρωτοστατήσει ενεργά στην πάλη κατά της Χ.Α. Δεν θα υποχωρήσει ο φασισμός απλώς και μόνο επειδή θα δώσουμε καλές απαντήσεις στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Χρειάζεται μετωπική συμπαράταξη των δυνάμεων της Αριστεράς σε μια μίνιμουμ βάση στους χώρους δουλειάς και στις γειτονιές. Δεν είναι ανάγκη να συμφωνήσουμε παντού, ούτε καν στα περισσότερα, για να σχηματιστεί το ενιαίο αντιφασιστικό μέτωπο. Θα είναι μεγάλες οι ευθύνες του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ αν δεν κάνουν τα βήματα που χρειάζονται, είτε από πολιτικαντισμό, είτε από σεχταρισμό.