Η οργάνωση από τα κάτω προϋπόθεση για την ανατροπή των αστικών δομών εξουσίας.

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΣΙΜΗ(*)
Το συγκεκριμένο άρθρο είναι μια προσπάθεια συμβολής στον προβληματισμό για την αναγκαία ανάπτυξη δομών από τα κάτω και, ελπίζω, ένα έναυσμα ώστε να υπάρξουν ακόμα περισσότερες σχετικές τοποθετήσεις στο χώρο της Αριστεράς.

Στο σημείο αυτό θέλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν υπερασπίζομαι τη λογική δημιουργίας "κόκκινων θυλάκων" που θα οδηγήσουν στον σοσιαλισμό. Τουναντίον, θέτω κάποιες προτάσεις για σκέψη στην κατεύθυνση της δημιουργίας δομών από τα κάτω η οποία δεν υποκαθιστά την ανάγκη για μια κυβέρνηση της Αριστεράς. Οι ιδέες, μάλιστα, αυτές δε μπορούν να υλοποιηθούν παρά μόνο με την συμβολή και στο πλαίσιο μιας κυβέρνησης της Αριστεράς.
Ο ιμπεριαλισμός και η κυριαρχία των τραπεζών έχουν οδηγήσει στην απόλυτη παντοδυναμία του πλούτου στις σημερινές αστικές δημοκρατίες. Πλέον, τα καπιταλιστικά "δημοκρατικά" κράτη έχουν διασφαλίσει ,μέσω των κάθε λογής ανδρείκελων αλλά και των αστικών εξουσιαστικών δομών, την εξουσία των οικονομικο-πολιτικών ελίτ ακλόνητα και στέρεα ώστε καμιά απλή εναλλαγή προσώπων ή αστικών κομμάτων μέσα στην αστική αυτή "δημοκρατία" δεν μπορεί να την κλονίσει.

Προκύπτει λοιπόν μια σαφέστατη ανάγκη για μια ριζική ανατροπή των αστικών δομών εξουσίας. Ούτε , όμως, και μια κυβέρνηση της Αριστεράς από μόνη της θα μπορούσε να δώσει τις απαραίτητες λύσεις , αν δεν υπάρξει η ουσιαστική αυτή αλλαγή δομών μέσω και της άμεσης συμμετοχής του κόσμου της εργασίας και του λαϊκού παράγοντα γενικότερα. Μια επί της ουσίας αναδιάρθρωση που θα οδηγήσει στην δυνατότητα λήψης δεσμευτικών αποφάσεων από τα κάτω. Ο κόσμος της Αριστεράς οφείλει εμπράκτως να έρθει σε ρήξη με την λογική της αστικής ιεραρχίας και της ανάθεσης. Οφείλει να αποβάλλει τη λογική της συλλογικότητας σε επίπεδο γειτονιάς ή χώρου εργασίας με όρους "ιδρυματισμού", δηλαδή της δημιουργίας «παρεών», και όχι συλλογικοτήτων, οι οποίες στο μόνο που οδηγούν είναι στην λογική : "να περνάμε εμείς καλά". Οι "παρέες" αυτές δεν μπορούν επουδενεί να ανατρέψουν ούτε τις λογικές της ανάθεσης ούτε, πολύ περισσότερο, τις βαθιά αντιδραστικές πυραμιδικές αστικές μορφές εξουσίας.
Οφείλουμε ως πολιτικά υποκείμενα να συμμετέχουμε στις λαϊκές συνελεύσεις της γειτονιάς αλλά και στις συνελεύσεις των χώρων εργασίας μας χωρίς όμως να δρούμε στη βάση μιας "πάλης των γραμμών καθαρότητας". Αποτελεί πρωταρχική ανάγκη το να συζητήσουμε με άλλη γλώσσα, να ακούσουμε χωρίς ίχνος ματαιοδοξίας, να βαδίσουμε με τις θέσεις μας, να παλέψουμε ώστε να μετασχηματίσουμε την καθολική απόρριψη των σημερινών δομών εξουσίας σε μια γόνιμη δημιουργική συγκρότηση ακόμα και νέων μορφών συλλογικής εξουσίας από τα κάτω! Άλλωστε έτοιμα μοντέλα δεν υπάρχουν!
Και επειδή για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές πρέπει να είμαστε έτοιμοι να φτιάξουμε κάτι διαφορετικό. Αυτό το διαφορετικό θα πρέπει τελικά να ανοίξει νέους προοδευτικούς σοσιαλιστικούς δρόμους.
Θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες αντι-ιεραρχικές σχέσεις όπου οι αποφάσεις των τοπικών συνελεύσεων (σε τοπικό επίπεδο και στους χώρους εργασίας) θα είναι δεσμευτικές για τους "από πάνω". Θα πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα κοινωνική κατάσταση στην οποία ο λαϊκός παράγοντας θα έρθει σε ρήξη με το παρελθόν της σιωπής του και την χρεοκοπημένη αστική "δημοκρατία". Θα πρέπει ο κόσμος της εργασίας να παλέψει για την αξιοπρέπειά του μέσω εργατικών συνελεύσεων βάσης- προσπαθειών οργανωμένης εργατικής αυτοδιαχείρισης* , στην προοπτική μιας αυριανής κυβέρνησης της Αριστεράς και σε συντονισμό με τις υγιείς δυνάμεις του ταξικού συνδικαλισμού και σίγουρα όχι μέσω των χρεοκοπημένων κυβερνητικών συνδικαλιστικών σωματείων.
Η ρήξη και η ανατροπή των μορφών αυτών αστικής επικυριαρχίας βοηθούνται από δράσεις που αναπτύσσονται εκτός πλαισίων του αστικού κράτους και των πάσης φύσεως εξουσιαστικών δομών του (π.χ. Δράσεις αλληλεγγύης από ομάδες κατοίκων κλπ). Θα πρέπει όμως οι δράσεις αυτές να έχουν έναν σαφή ταξικό προσανατολισμό ώστε να μην φτάσουν να δρουν ως σωσίβια του καπιταλιστικού συστήματος. Το φαινόμενο δράσεων π.χ. για διανομή τροφίμων οι οποίες δεν συνοδεύονται από προσπάθεια συνειδητοποίησης των συμμετεχόντων στην κατεύθυνση μαζικών κινητοποιήσεων για την ανατροπή αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις ελεημοσύνης και φιλανθρωπίας και όχι ταξικής αλληλεγγύης.
Επιπλέον, παρατηρείται το ανησυχητικό φαινόμενο τα κινήματα αλληλεγγύης στους χώρους εργασίας και σε επίπεδο γειτονιάς να δρουν παντελώς ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και χωρίς καμία συνοχή, πράγμα το οποίο τα καθιστά ακίνδυνα για τις πολιτικο-οικονομικές ελίτ και την εξουσία τους.

ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ

Θα προσπαθήσω στη συνέχεια να αναπτύξω εν συντομία κάποιες σκέψεις για την καλύτερη συγκρότηση ορισμένων δομών από τα κάτω. Βάση για τις παρακάτω σκέψεις αποτελεί η ρήξη με την λογική της "εξουσίας πάνω σε κάποιον" και η υιοθέτηση της λογικής της "εξουσίας μαζί με κάποιον/ους" καθώς και η περιγραφή νέων τρόπων λήψης αποφάσεων.

Τον τελευταίο καιρό οι συνελεύσεις γειτονιάς που είχαν αναπτυχθεί και στη χώρα μας στην προηγούμενη περίοδο της αντιμνημονιακής λαϊκής κινητοποίησης έχουν μερικώς ατονίσει. Στις λαϊκές συνελεύσεις αυτές συμμετείχαν/συμμετέχουν κυρίως εργαζόμενοι, άνεργοι και κόσμος από την μεσαία τάξη που έχει , πλέον, προλεταριοποιηθεί βίαια. Οι λαϊκές συνελεύσεις της γειτονιάς υπήρξαν χώροι σημαντικών πολιτικών ζυμώσεων, άνθρωποι βρέθηκαν μεταξύ τους και άρχισαν να γνωρίζονται, πάρκο με πάρκο, πλατεία με πλατεία.

Σε κάθε γειτονιά οι συνελεύσεις αυτές δραστηριοποιήθηκαν-ούνται και δύναται να δραστηριοποιηθούν σε μια ποικιλία θεμάτων, όπως δίκτυα αλληλεγγύης, λαϊκές κουζίνες, συμβολικές καταλήψεις χώρων με πιθανά έντονο συμβολικό χαρακτήρα, αυτοδιαχειριζόμενους παιδικούς σταθμούς, ενισχυτική διδασκαλία, προβολές κινηματογραφικών ταινιών κλπ.

Οι συνελεύσεις αυτές της γειτονιάς ατόνησαν έντονα διότι:
 

• δεν υπήρξαν συντονιστικά λαϊκών συνελεύσεων (μέτωπα λαϊκών συνελεύσεων) όπου θα μπορούσαν να υπάρξουν κοινές δράσεις των συνελεύσεων αυτών

• η δυνατότητα λήψης αποφάσεων ήταν περιορισμένη, πολλές συνελεύσεις έφτασαν στο σημείο πιο πολύ να μιλάνε παρά να πράττουν και έτσι χωρίς συγκεκριμένες θεματικές πολλοί απομακρύνθηκαν από αυτές.

• επιπλέον, οι λαϊκές αυτές συνελεύσεις δεν υπηρέτησαν έναν κινηματικό ρόλο με την έννοια της ρήξης και σε ζητήματα κεντρικής πολιτικής σκηνής (πολλές από αυτές δεν συμμετείχαν σε δυναμικές μαζικές κινητοποιήσεις εργαζομένων, φοιτητών κλπ και απλά περιορίστηκαν σε δράσεις αλληλεγγύης, εδώ επανερχόμαστε και στο ζήτημα του ελλιπέστατου συντονισμού των συνελεύσεων και των δράσεών τους). Παραταύτα, με όλα τους τα όρια και τις αντιφάσεις, βοήθησαν πολλούς στο να βιώσουν μιας κάποιας μορφής συλλογική δράση από την οποία είχαν εντελώς απομακρυνθεί.

Από τη σκοπιά μιας κυβέρνησης της Αριστεράς, σημαντικό θα ήταν οι λαϊκές συνελεύσεις γειτονιάς να αποκτήσουν σημαίνοντα ρόλο σε δημοτικό αρχικά επίπεδο και σε ότι αφορά ζητήματα καθημερινότητας όπου δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις για την λήψη αποφάσεων. Η λήψη αποφάσεων από λαϊκές συνελεύσεις οι οποίες θα είναι δεσμευτικές για τα δημοτικά συμβούλια θα ήταν μια εξόχως σημαντική συνεισφορά μιας κυβέρνησης της Αριστεράς. Επιπλέον, η παραχώρηση κτιρίων και μέσων σε τέτοιες συλλογικότητες θα βοηθούσε και αυτή στην κατεύθυνση μιας κατάργησης των αστικών πυραμιδικών μορφών εξουσίας. Τέλος, η ανάπτυξη σχέσεων σύνδεσης μεταξύ συνελεύσεων γειτονιάς, εργασιακών χώρων και άλλων συλλογικοτήτων κρίνεται απαραίτητη σε μια μορφή δικτυακού σχηματισμού.

Πολλοί προτάσσουν το ζήτημα ότι μετά από κάποιο χρονικό διάστημα οι συμμετέχοντες κουράζονται και τα παρατάνε. Αναφερθήκαμε παραπάνω στους λόγους για τους οποίους συμβαίνει κάτι τέτοιο. Γι' αυτό και δεν νομίζουμε ότι οι λαϊκές συνελεύσεις διευρυμένων αρμοδιοτήτων έχουν αναπόφευκτα την ίδια κατάληξη. Τέλος, λαϊκές συνελεύσεις δεν είναι απαραίτητο να πραγματοποιούνται μόνο σε χώρους πλατειών ή πάρκων. Μπορούν κάλλιστα να πραγματοποιούνται , και μάλιστα συχνότερα, και διαδικτυακά (αναφέρω "και διαδικτυακά" διότι για έναν σημαντικό αριθμό λόγων είναι αδύνατη η αποκλειστικά διαδικτυακή πραγματοποίησή τους και επιπλέον δεν έχουν όλοι πρόσβαση στο διαδίκτυο).

ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ

Τα πιο πρόσφατα παραδείγματα εργατικού ελέγχου σε αξιοσημείωτη έκταση τα συναντούμε ίσως στην Αργεντινή. Εκεί υπήρξαν παραδείγματα εργατικού ελέγχου σε εργοστάσια, τυπογραφεία ακόμα και κλινικές και εφημερίδες. Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας τέτοιων εγχειρημάτων όπως αποδεικνύουν οι αντίστοιχες περιπτώσεις της Αργεντινής είναι η υποστήριξη των δράσεων αυτών από το κίνημα το οποίο όπως τονίσαμε πιο πάνω είναι αδύνατον να μην είναι οργνωμένο στη βάση ενός δικτυακού σχηματισμού. Το λαϊκό κίνημα της Αργεντινής υποστήριξε στην πράξη τέτοιες δράσεις, από περιπτώσεις αντίστασης σε προσπάθειες εξώσεων, με την συνακόλουθη κρατική καταστολή έως την δημιουργία συλλογικών κουζινών και δικτύων διανομής τροφίμων και τις περιπτώσεις δικτύωσης π.χ. αυτοδιαχειριζόμενων εφημερίδων που τυπώνονταν σε επίσης αυτοδιαχειριζόμενα τυπογραφεία κλπ.

Σημαντικό ρόλο σε τέτοιου είδους προσπάθειες στην Ελλάδα μπορεί να παίξει και μια κυβέρνηση της Αριστεράς τόσο μέσω της δημιουργίας σαφούς νομοθετικού πλαισίου για τις περιπτώσεις αυτές επιχειρήσεων που λειτουργούν υπό εργατικό έλεγχο (υπάρχει το προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο της Αργεντινής) ή μέσω παροχής δανείων με ευνοϊκούς όρους.

Επιπλέον, στην χώρα μας , με τις στρατιές πτυχιούχων ανέργων, ο εργατικός έλεγχος αποτελεί μια εξαιρετικά επίκαιρη διέξοδο. Τις προϋποθέσεις μας τις έχει θέσει , άθελά του σίγουρα, το ίδιο το αστικό ελληνικό πελατειακό σύστημα εξουσίας με τη δημιουργία εκατοντάδων σχολών στην ελληνική επικράτεια και συνεπώς χιλιάδων πτυχιούχων. Η σύγχρονη εργατική τάξη μοιάζει πιο έτοιμη από ποτέ για τέτοια εγχειρήματα. Αρκεί, βέβαια, να αποκτήσει πεποίθηση επιτυχίας και σωστή οργανωση. Τον καταλυτικό αυτό ρόλο της εδραίωσης μιας πεποίθησης επιτυχίας αλλά και της σωστής οργάνωσης μπορεί και πρέπει να τον αναλάβει, επίσης, μια κυβέρνηση της Αριστεράς.

Οι εργασιακοί αυτοί χώροι οι οποίοι θα αποτελέσουν μέρος του κινήματος πιθανότατα θα δημιουργήσουν και δεσμούς ανταλλαγής: π.χ. μια ιατρική κλινική να εξυπηρετεί το προσωπικό εργοστασίου παραγωγής τροφίμων και το εργοστάσιο να χορηγεί στην κλινική τα απαραίτητα τρόφιμα. Στα πλαίσια της δικτυακής οργάνωσης των χώρων αυτών εργασίας ίσως καταστεί δυνατή και η διεθνής συνεργασία τέτοιων χώρων. Προηγούμενο υπάρχει. Στο Καράκας της Βενεζουέλας έλαβε χώρα το 2005 η πρώτη "συνάντηση επανακτημένων εργασιακών χώρων" και υπογράφηκαν 75 συμφωνίες μεταξύ των 263 εργασιακών χώρων από 8 χώρες της Λατινικής Αμερικής.**

ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΑΝΕΡΓΩΝ

Στην χώρα μας η ανεργία έφτασε σε ποσοστό 26,4% τον Φεβρουάριο του 2013, ενώ σπάει κάθε ρεκόρ, ως γνωστόν, στους νέους όπου αφορά το 58,4% όσων είναι κάτω των 25 ετών.***

Απαραίτητη κρίνεται, λοιπόν, η δημιουργία κινήσεων ανέργων και κυρίως ανέργων νέων. Το κομμάτι αυτό του πληθυσμού δείχνει να βρίσκεται σε αδράνεια και σε αυτό συμβάλλει κυρίως η απογοήτευση. Στην προοπτική ,όμως, της επανεκκίνησης και της δικτύωσης των κινημάτων από τα κάτω, η δημιουργία δικτύου κινήσεων ανέργων μπορεί να τεθεί με πρακτικούς όρους και μάλιστα με μεγάλη οργανωτική επιτυχία.

Απαιτείται, αρχικά, η δημιουργία κινήσεων ανέργων και σωματείων ανέργων ανά περιοχή ή/και κλάδο ή εταιρεία σε περιπτώσεις λουκέτου μεγάλων εταιρειών. Στις κινήσεις αυτές οι άνεργοι θα έρθουν σε πρώτη φάση πιο κοντά, θα ανακαλύψουν τις κοινές τους ανάγκες και θα βρούν ένα κοινό πλαίσιο αντίστασης. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις με κρατικούς φορείς θα πρέπει να αποτελούν σε πρώτη φάση βασικό τους στόχο. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, σε πρώτη φάση, οι αστικές κυβερνήσεις να τους αντιμετωπίσουν ως μια ισχυρή συλλογικότητα με αιτήματα που χρήζουν άμεσης λύσης.

Και στην περίπτωση των κινήσεων-συλλογικοτήτων ανέργων είναι απαραίτητη η δημιουργία δικτύου τέτοιων κινήσεων σε όλη τη χώρα. Το δίκτυο αυτό θα πρέπει να προβαίνει σε ανταλλαγή πληροφοριών και μεταξύ των μελών του αλλά οφείλει να αποτελέσει κοινό δίκτυο δράσης και αντίστασης και με τις λαϊκές και εργατικές συνελεύσεις αλλά και τα εργατικά συμβούλια των εργατικά ελεγχόμενων χώρων εργασίας.

Μια σαφέστατη δυσκολία , βέβαια, που παρουσιάζει το όλο εγχείρημα είναι αυτή της δημιουργίας ενός ικανοποιητικά οργανωμένου δικτύου σε όλη τη χώρα, αλλά πιστεύουμε πως δεν είναι ανυπέρβλητη.

Η δημιουργία δικτύων κινημάτων και συλλογικοτήτων ως ένα όλον θεωρώ πως είναι μια σημαντική προσπάθεια οργάνωσης και πάλης. Είναι ουσιαστικά και μια μεγάλη προσπάθεια αλλαγής κουλτούρας , είναι μια προσπάθεια πάταξης της ανάθεσης και τη παθητικότητας. Η νέα αυτή κουλτούρα είναι δυναμική και θα οδηγεί διαρκώς σε νέα πεδία κοινωνικής-κινηματικής δράσης.

Στην όλη αυτή προσπάθεια, βέβαια, η συμβολή μιας κυβέρνησης της Αριστεράς (και όχι μιας κεντροαριστερής ή κεντροδεξιάς κυβέρνησης "εθνικής σωτηρίας" η οποία δεν πιστεύω, λόγω της ίδιας της αστικής της φύσης, ότι θα έχει την βούληση να δημιουργήσει δομές "από τα κάτω") θα είναι καταλυτική καθώς θα δώσει τη δυνατότητα μιας οργανωμένης στη βάση των εργασιακών-λαϊκών αναγκών ανάπτυξης δομών από τα κάτω και μέσω και των λογικών πάταξης της ανάθεσης και της παθητικότητας θα ανοίξει τον δρόμο για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.

*1)Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι προσωπικά απορρίπτω τη λογική ότι η στήριξη μιας προσπάθειας εργατικού ελέγχου η οποία ενδεχομένως να αποτύχει μπορεί να αποτελέσει κακό προηγούμενο για ενδεχόμενες νέες προσπάθειες. Με την ίδια λογική στα καπιταλιστικά πλαίσια κανένας επιχειρηματίας δεν θα επένδυε στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων διότι πολλές καπιταλιστικές επιχειρήσεις έχουν βάλει λουκέτο.Παρ'όλα αυτά θεωρώ ότι πρέπει να γίνουν προσεκτικές κινήσεις και αν είναι αναγκαίο να γίνει μέχρι και μια μελετημένη στροφή στην παραγωγή νέων προϊόντων με την βοήθεια και εξιδικευμένων μηχανικών τους οποίους δύναται να παρέχει το ίδιο το κράτος , στην περίπτωση μιας κυβέρνησης της συμπαραταγμένης Αριστεράς.
2)Επιπλέον, θεωρώ ότι ο εργατικός έλεγχος είναι η έμπρακτη αμφισβήτηση της οικονομικής εξουσίας των καπιταλιστών στη διαδικασία της παραγωγής και επουδενεί δεν είναι ρεφορμιστικός.(δεν παραπέμπει σε λογικές σταδίων).

**Με στοιχεία από το βιβλίο Οριζοντιότητα: Φωνές λαϊκής εξουσίας στην Αργεντινή, Ιούνης του 2011 Αθήνα
***ΠΗΓΗ: Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων
(*)Ο Χρήστος Κασίμης είναι μέλος της γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ Χαλανδρίου
iskra