Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ. ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ

 

Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται τα βασικά θετικά σημεία του νέου για τα ναρκωτικά, καθώς και οι θέσεις, οι προτάσεις και οι ουσιαστικές παρεμβάσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ για τη βελτίωσή του, ενώ αναλύονται και οι προβληματικές διατάξεις του νέου νομοθετήματος, τις οποίες κατήγγειλε ο ΣΥΡΙΖΑ κατά τη συζήτησή του στη Βουλή.

Ε. Σπαθανά

Με τον νέο νόμο για τα ναρκωτικά (νόμος «περί εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες διατάξεις»), που ψηφίστηκε στις 6 Μαρτίου 2013 από την Ολομέλεια της Βουλής, η Ελλάδα βγαίνει από το Μεσαίωνα – μολονότι δεν φτάνει ακόμα στον 21ο αιώνα. Μπορούμε να πούμε ότι πλέον έχουμε ένα νόμο που όντως ξεφεύγει από το «μονόδρομο» της κατασταλτικής αντιμετώπισης, αναγνωρίζοντας τη θεραπεία και την απεξάρτηση ως εναλλακτικό μέσο αντιμετώπισης και της παραβατικότητας του χρήστη.

Ωστόσο, παρά τις εύνοιες που προβλέπει για το χρήστη, ο νέος νόμος ανοίγει την πόρτα για την επικίνδυνη –και θεσμική πια– εμπλοκή ιδιωτών στον ιδιαίτερα ευαίσθητο χώρο της θεραπείας και της απεξάρτησης. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση ενέταξε στο νόμο –κατά τη συνήθη και απαράδεκτη πρακτική της– πλήθος άλλων άσχετων, προβληματικών αλλά και επικίνδυνων διατάξεων με πρόσημο την καταστολή. Η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ κατήγγειλε και καταψήφισε αυτές τις διατάξεις, οι οποίες ωστόσο υπερψηφίστηκαν κατά πλειοψηφία, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί η υπαναχώρηση του Υπουργείου και η απόσυρση εντέλει των άρθρων 62 και 83 του αρχικού σχεδίου νόμου, που προέβλεπαν αναψηλάφηση-«συμμόρφωση» προς τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου/αίτηση επανάληψης της διαδικασίας, μετά από την έντονη αντίδραση βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας.

Στις 6 Φεβρουαρίου 2013 η Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ πραγματοποίησε δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο για τα ναρκωτικά στη Βουλή, στην οποία συμμετείχαν ο πρόεδρος της νομοπαρακευαστικής επιτροπής του νομοσχεδίου καθ. Ν. Παρασκευόπουλος, εκπρόσωποι από τους φορείς πρόληψης, θεραπείας και απεξάρτησης (Κέντρα Πρόληψης, ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ, ΨΝΑ-18 ΑΝΩ) της Αθήνας, καθώς και μέλη κινήσεων για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η Κίνηση για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων και η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Τα θετικά σημεία του νόμου

·         Όντως για πρώτη φορά έχουμε ένα νόμο που δεν έχει ως μόνο μέσο αντιμετώπισης του προβλήματος των ναρκωτικών την καταστολή, αλλά εισάγει και έναν εναλλακτικό δρόμο: τη θεραπεία και την απεξάρτηση ως μέσο αντιμετώπισης και της παραβατικότητας που συνδέεται με τη χρήση. Ο νέος νόμος λαμβάνει δηλαδή για πρώτη φορά υπόψη τη διεθνή και ευρωπαϊκή εμπειρία των πολιτικών κατά των ναρκωτικών, οι οποίες έχουν δώσει σημαντικά αποτελέσματα και οι οποίες βασίζονται στη θεραπεία και την απεξάρτηση για την απεμπλοκή του χρήστη από την παραβατικότητα.

·         Το παρόν νομοθέτημα αναγνωρίζει σε πολλά σημεία του την ειδική κατάσταση εξάρτησης στην οποία βρίσκεται ο χρήστης, γι’ αυτό και του επιφυλάσσει ειδική, ευνοϊκότερη, ποινική μεταχείριση. Έτσι, για παράδειγμα, γίνεται πλέον πλημμεληματικός ο χαρακτήρας της διακίνησης/μικροδιακίνησης ναρκωτικών από εξαρτημένο χρήστη και προβλέπονται χαμηλότερες ποινές, ενώ λαμβάνεται πρόνοια για μη εγγραφή στο ποινικό μητρώο των περί τη χρήση παραβάσεων, καθώς και για ειδική ποινική μεταχείριση με αναβολές δικών, αναστολές ποινών, στράτευσης κ.λπ. Αντίθετα, ο νόμος προβλέπει αυστηρότερες ποινές για το μη χρήστη έμπορο, διακινητή.

·         Προβλέπεται, επίσης, η λειτουργία προγραμμάτων απεξάρτησης και θεραπείας σε όλα τα στάδια της ποινικής διαδικασίας και μέσα στη φυλακή. Έτσι, παρέχεται η δυνατότητα ένταξης σε πρόγραμμα απεξάρτησης του χρήστη, αντί της προφυλάκισής του, υπάρχει ρητή πρόβλεψη για δυνατότητα συμμετοχής σε πρόγραμμα σωματικής και ψυχικής απεξάρτησης του χρήστη μέσα στη φυλακή, καθώς και για λειτουργία προγραμμάτων για τη χορήγηση υποκαταστάτων μέσα στη φυλακή. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ πρότεινε επιπλέον να προβλεφθεί ρητά η ευνοϊκή μεταχείριση, όσον αφορά αναστολές ποινών και αναβολές δικών, και προσώπων που βρίσκονται σε επιτυχή πορεία παρακολούθησης εγκεκριμένων προγραμμάτων και με υποκατάστατα, υπό τις προϋποθέσεις της σωματικής και ψυχικής απεξάρτησης, που απουσίαζε από το σχέδιο νόμου. Η πρόβλεψη αυτή προστέθηκε στο τελικό κείμενο νόμου.

·         Ιδιαίτερης σημασίας είναι η πρόβλεψη ότι ο κρατούμενος που έχει παρακολουθήσει επιτυχώς πρόγραμμα απεξάρτησης θα απολύεται με ευνοϊκότερους όρους, δηλαδή όταν έχει εκτίσει το 1/5 της ποινής, υπό την προϋπόθεση ότι θα αποφυλακισθεί για να ολοκληρώσει το πρόγραμμα απεξάρτησης.

·         Εισάγεται, επίσης, σωστότερος τρόπος για τη διάγνωση της εξάρτησης, τόσο κατά την αρχική επαφή με τις αρχές όσο και μέσα στη φυλακή. Δεν εξαντλείται δηλαδή η διάγνωση σε μια απλή εργαστηριακή εξέταση, που μπορεί να δείχνει μόνο την πρόσφατη χρήση (την «περιβόητη» πραγματογνωμοσύνη), αλλά προβλέπεται η αξιολόγηση και άλλων ευρημάτων που αφορούν μεγαλύτερα διαστήματα.

·         Διαφαίνεται από το νόμο μια πρώτη απόπειρα στην κατεύθυνση ενός κεντρικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών, βασισμένου σε ένα πιο πλουραλιστικό και διαφανές πλαίσιο. Ιδίως με τη σύσταση Εθνικής Επιτροπής Σχεδιασμού και Συντονισμού για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών υπό την αιγίδα του υπουργείου Υγείας, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων εξειδικευμένων φορέων απεξάρτησης και θεραπείας.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ υπερασπίστηκε σθεναρά ό,τι θετικό εισήγαγε το νομοσχέδιο απέναντι στον ακραίο συντηρητισμό της Νέας Δημοκρατίας και της Χρυσής Αυγής. Στην τελική ευθεία της συζήτησης στη Βουλή ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, με την επιχειρηματολογία και τη συνεπή στάση του, κατάφερε να αλλάξει και να επιτύχει σημαντική μείωση των ποινών για τη διακίνηση ναρκωτικών από χρήστη (σε 1-3 χρόνια από 1-5 στην τελική μορφή του σχεδίου νόμου), αδίκημα το οποίο, σε μια από τις τροποποιήσεις, έλαβε και κακουργηματικό χαρακτήρα. Επίσης, συνετέλεσε με τις προτάσεις του σε μια ορθότερη διατύπωση ως προς την παρακολούθηση προγραμμάτων απεξάρτησης και θεραπείας από το χρήστη και συνακόλουθων ευνοιών του νόμου.

Αγκυλώσεις και προβληματικές προσεγγίσεις που διατηρούνται

Ωστόσο, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ κατήγγειλε αγκυλώσεις και προβληματικές προσεγγίσεις που διατήρησε ο νόμος, καθώς και αόριστες διατάξεις του που επιδέχονται αυθαίρετων εφαρμογών και μπορεί να οδηγήσουν σε υπέρμετρη ποινικοποίηση:

·         Μείζων αγκύλωση, η οποία μάλιστα έρχεται σε αντίθεση με τη συλλογιστική που αποτυπώνεται στην αιτιολογική έκθεση, είναι η διατήρηση της ποινικοποίησης της χρήσης. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι μόνη η χρήση δεν προκαλεί άλλη βλάβη παρά μόνον στον ίδιο τον χρήστη. Για τούτο ο χρήστης χρειάζεται βοήθεια από την πολιτεία και όχι τιμωρία. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ εμμένει στη θέση της αποποινικοποίησης, την οποία και πρότεινε.

·         Ο νόμος διατηρεί μεγάλο και αυστηρό πλαίσιο ποινών:

-            για το χρήστη διακινητή (1-3 χρόνια). Προτείναμε 1-2 έτη, που με τις ειδικές εύνοιες του νόμου μπορεί να φτάσει έως και το ατιμώρητο, λαμβανομένης ιδίως υπόψη της ευρωπαϊκής πρακτικής και της σχετικής απόφασης 757/2004 του Συμβουλίου της Ε.Ε., την οποία επικαλείται η αιτιολογική έκθεση και η οποία για το αντίστοιχο αδίκημα προτείνει 1-3 έτη για το μη χρήστη διακινητή.

-            για το βασικό αδίκημα της διακίνησης (8 έως 20 χρόνια), με αποτέλεσμα να αφήνει μεγάλα περιθώρια για αυθαίρετη κρίση και για υπέρμετρη ποινικοποίηση, σε αντίθεση με τις βασικές κατευθύνσεις της απόφασης της Ε.Ε., που προτείνει πολύ χαμηλότερες αλλά και με στενότερο πλαίσιο ποινές (1-3 έτη). Προτείναμε ποινή 5-10 έτη, το ανώτερο, για το αντίστοιχο αδίκημα.

·           Προβληματικές και αόριστες διατάξεις διευρύνουν επίσης υπερβολικά το αξιόποινο στις διακεκριμένες περιπτώσεις και επισύρουν σοβαρότατες ποινές (μέχρι και ισόβια), δημιουργούν ανασφάλεια δικαίου και είναι επιδεκτικές αυθαίρετων και υποκειμενικών κρίσεων. Προτείναμε την αναδιατύπωσή τους με τη ρητή συμπερίληψη του στοιχείου του δόλου και τον εξορθολογισμό ποινών.

·           Παρά τη θετική εξέλιξη στην υιοθέτηση πολυπρόσωπων οργάνων και Εθνικού Συντονιστή που αναφέραμε, τίθενται σοβαρότατα ζητήματα διαφάνειας ως προς την επιλογή του προσώπου του Εθνικού Συντονιστή από τον πρωθυπουργό, ενώ  προβλέπεται όργανο πολυπρόσωπο και αρμόδιο του συντονισμού της εθνικής πολιτικής για τα ναρκωτικά, με τη συμμετοχή όλων των εξειδικευμένων φορέων. Προτείναμε την εκλογή του Εθνικού Συντονιστή από την Επιτροπή Συντονισμού.

·           Δεν αποτυπώνεται στο νόμο η δέουσα ολιστική προσέγγιση και πολιτική κατά των ναρκωτικών με την ισότιμη συμπερίληψη όλων των εμπλεκόμενων φορέων και με θεσμικές δεσμεύσεις και εγγυήσεις για τη διάρκεια και την αποτελεσματικότητα των δράσεών τους. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ υποστήριξε σθεναρά τη μετατροπή των κέντρων πρόληψης σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, θεωρώντας το παρόν πλαίσιο λειτουργίας τους (υπό τη μορφή αστικών μη κερδοσκοπικών εταιρειών) αδιαφανές και επισφαλές, λαμβανομένου ιδίως υπόψη του πρωταρχικού ρόλου τους και της αναγκαιότητάς τους για μια εθνική πολιτική κατά των ναρκωτικών. Επίσης, κατέθεσε πρόταση για τη θεσμική λειτουργία και υπαγωγή των κέντρων πρόληψης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και προκάλεσε ονομαστική ψηφοφορία των σχετικών διατάξεων, αναδεικνύοντάς το ως μείζον ζήτημα του νόμου.

·           Τέλος, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ κατήγγειλε τη θεσμοθέτηση της συμμετοχής ιδιωτών ως φορέων υλοποίησης στον σοβαρό και ευαίσθητο τομέα της απεξάρτησης και θεραπείας, τονίζοντας τους κινδύνους για εμπορευματοποίηση εξειδικευμένων ιατρικών υπηρεσιών και εκμετάλλευσης τόσο των θεραπευομένων όσο και του συστήματος. Και για αυτές τις διατάξεις προκάλεσε ονομαστική ψηφοφορία, αναγνωρίζοντας την κομβική σημασία τους.

Εν κατακλείδι, ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ πρότεινε έναν κεντρικό και συνεπή σχεδιασμό της πολιτικής κατά των ναρκωτικών, που να βασίζεται στα δεδομένα και να αποσκοπεί στην εξάλειψη της αιτίας του προβλήματος, δηλαδή στην απεμπλοκή του χρήστη από την εξάρτηση. Η Κοινοβουλευτική του Ομάδα αξιολόγησε το νόμο ως ένα πρώτο θετικό βήμα και τον ψήφισε επί της αρχής, με σοβαρές ωστόσο επιφυλάξεις για την εφαρμογή του. Υποστήριξε τη χρηματοδότηση των υπαρχουσών δομών ως προϋπόθεση για στοιχειώδεις προσδοκίες. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ έθεσε την ανάγκη σχεδιασμού μιας εθνικής πολιτικής για τα ναρκωτικά ως προτεραιότητα με αυτοτελείς πόρους, αλλιώς και οι πρόνοιες του συγκεκριμένου σχεδίου νόμου θα παραμείνουν ψευδεπίγραφες.

Ως προς τις λοιπές διατάξεις του Β’ Μέρους του νόμου, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ κατήγγειλε την εισαγωγή τους ως άσχετων, ελλιπών και κάποιων ιδιαίτερα προβληματικών έως επικίνδυνων. Καταδίκασε δε την πρακτική αυτή που απαξιώνει την κοινοβουλευτική διαδικασία. Ενδεικτικά θα αναφερθούμε: στην άκριτη αυστηροποίηση του νόμου περί όπλων, στις διατάξεις περί ένοπλης ληστείας, στην επιλεκτική εισαγωγή ασφυκτικών προθεσμιών για τη διεξαγωγή της ανακριτικής διαδικασίας, στη δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων, στην άκριτη και υπέρμετρη ποινικοποίηση της μη τήρησης περιοριστικών όρων σε συγκεκριμένα αδικήματα, στην εισαγωγή καινοφανών «θεσμών», όπως οικονομικοί εισαγγελείς και πολλές άλλες.

Θα πρέπει να τονίσουμε ωστόσο ότι με την επιμονή του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ επιτεύχθηκε η συμπερίληψη στο νόμο ενός πληρέστερου ορισμού για τα εγκλήματα ρατσιστικής βίας, που πλέον περιλαμβάνει τις επιθέσεις για λόγους σεξουαλικής ταυτότητας και ταυτότητας φύλου. Επίσης, κατατέθηκαν ο προτάσεις μας για την αποτελεσματικότερη δίωξη των εγκλημάτων ρατσιστικής βίας, καθώς και για την προστασία των θυμάτων, τις οποίες ο υπουργός δεσμεύτηκε να τις λάβει υπόψη στο σχέδιο νόμου για τη ρατσιστική βία που πρόκειται να καταθέσει. Τέλος, υπερψηφίστηκαν διατάξεις για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζόμενων στο πλαίσιο εργασιακών διαφορών τις οποίες πρότεινε με τροπολογία του ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. Εν κατακλείδι, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ υποστήριξε αυτόν το νόμο ακούγοντας τις φωνές των ανθρώπων μέσα και έξω από τις φυλακές, φωνές απελπισίας που δεν εκπροσωπούνται. Το υποστήριξε επίσης στη μνήμη όλων εκείνων που θα ήταν τώρα ζωντανοί αν ίσχυε ακόμη και στην υπάρχουσα μορφή του, όπως καταθέτουν οι επιστήμονες, οι φίλοι και οι οικογένειές τους. 

 ΠΗΓΗ: http://www.leftlab.gr/article441

---